De Franse filosoof Roland Barthes, die in 1980 domweg op straat in Parijs werd overreden schreef naar aanleiding van zijn eerste bezoek aan Japan: ‘Visiter un lieu, c’est de la sorte commencer à écrire: l’adresse n’étant pas écrite, il faut bien qu’elle fonde elle-même sa propre écriture.’ Zonder een vooraf bepaalde weg te volgen, bezocht hij de oude straten van Japan waarvan hij de straattekens niet kon lezen. Op die manier leerde hij de stad kennen, toevallig, intuïtief en tegelijk beredeneerd, vertrouwend op de kennis die hij in zich had. Deze werkwijze doet me denken aan de manier waarop Sander Buyck doorheen de wereld reist en er zijn beelden maakt. Vertrekkend van de plek waar hij is en belandt, met een eigenzinnige en persoonlijke toets en visie op de mensen, op de wereld, op de werkelijkheid. Zonder in te grijpen, want iemand die ingrijpt kan niet registreren. Weg van het journalistieke en weg van het louter documentaire omdat voorbij het louter documentaire de weg naar het beeld en beeldende openligt – niet voor niets heeft Sander Buyck met zijn fotografie de Provinciale Prijs voor Beeldende Kunst gewonnen. Een beeld is voor hem meer dan een anekdote, meer dan het vertellen van een verhaal. Hoewel hij met zijn beelden de verbeelding van de kijker stimuleert en zachtjes maar onverhoeds in beweging zet, gaat hij steeds weg van het persoonlijke verhaal.
Foto’s leggen altijd een getuigenis af. Ze creëren in zekere zin mythes en leggen verhoudingen, al dan niet maatschappelijke, bloot. Ze tonen ons een kijk op de wereld, en wijzen ons waar we naar dienen/kunnen kijken. Hoe we de ‘dingen’ zouden kunnen zien.
Sander Buyck creëert taferelen, die treffen door hun compositie, kleurgebruik en picturaliteit. Als schildert hij met zijn camera. Hoewel er vaak grijs- en donkere partijen en waarden in zijn kleurenfoto’s opduiken, blijven de beelden steeds zeer zacht, subtiel en sensitief. Picturaal, zonder louter formeel te worden. Een mathematische abstractie gaat vaak hand in hand met een ontroerende menselijke dito concrete aanwezigheid. Desolaat en tegelijk omarmend. Confronterend en ontroerend. De setting zoals ze zich aan de blik onthult, is van belang en kan zich enkel via het blikveld van de camera prijsgeven. Het is de klik van de camera die de handeling, de beweging op dat moment, ook al lijkt er niet echt iets te gebeuren, stilzet en bevriest. De mensen, de situatie even in de handeling betrapt. Unheimlich. Zonder ooit het oog voor de spanning in het beeld te vergeten. Al wordt die nu eens via kleurgebruik, dan via de situatie of de compositie bewerkstelligd.
Weg van de anekdotiek onthult zich de hedendaagsheid van het leven, grenzend aan de universaliteit van mens en beeld. Wanneer alles verdwenen lijkt te zijn en er niets lijkt te gebeuren, wanneer een zekere opmerkzaamheid overbodig schijnt te zijn, toont Sander Buyck net dat wat verdwenen lijkt te zijn en is, en tegelijk zo cruciaal en typerend is – de verlatenheid is trouwens in zijn werk nooit helemaal verlaten, de vrolijkheid nooit helemaal en alleen vrolijk. Het onzichtbare is bij hem zichtbaar geworden, meer nog, het onzichtbare (ik doel hierbij vooral op Maurice Blanchots ‘L’Invisible’) houdt niet op met zich te tonen, te onthullen via Sander Buycks blik aan ons. Hedendaagse manipulatietechnieken die de kijker moeten leiden en misleiden door te ensceneren en te veresthetiseren komen bij hem niet ter sprake. Het gaat om de werkelijkheid zoals die zich op dat moment met de juiste lichtinval en compositie aan de fotograaf op natuurlijke wijze prijsgeeft. Het beeld is zoals het is. Op die manier zijn de plekken waar de fotograaf toeft en vertoeft niet van belang, of hij nu in Lissabon, Tel Aviv, op weg naar Parijs is. Zijn foto’s houden zich weg van de bekende toeristische, sensationele en alom gekende journalistieke beelden. De specifieke en eigenzinnige kadrering van en in het beeld treffen. Wat hij ons toont, in een door beeld overladen cultuur maakt zich nooit schuldig aan het cliché, noch aan een opmerkzaamheid die we wel al eens eerder zouden kunnen hebben gezien en zich ergens in de delen van onze herinnering bevindt.
Met zijn archief en reeks van Palestijnse martelaren confronteert hij ons met de fotobeelden (in een cultuur waar het idee van een beeld/afbeelding op zich al zwaar beladen en geladen is) zoals hij ze in de straten in Palestina aantrof. De verweerdheid en vergankelijkheid van de posters van de martelaren die soms al meer dan tien jaar in het straatbeeld en -leven aanwezig zijn, en die niet worden weggehaald, vormen een apart deel in zijn oeuvre. Opmerkelijk is hoe hij de martelaren weergeeft zoals hij ze zelf in de straten op posters tegenkwam en vond. Zonder ze te bewerken. Waarbij de textuur en de korreligheid van de op de muren bevestigde posters zo tactiel in beeld zijn gebracht, dat ze een gehalte van aanraakbaarheid verkrijgen. Op een manier die het grafische en het schilderkunstige benadert en met elkaar verbindt. Nu eens herkenbaar, dan weer weg van de persoon en diens identiteit, naar een bijna louter abstract beeld. Want soms spreekt weinig tonen meer dan overvloed en overdaad.
Treffend is het soms collage-achtige in zijn werk. De droom en de kwetsbaarheid van het Paradijs. De veelzeggendheid van een wasdraad, de ingekeerdheid van een personage, het patroon van tegels op de grond, een slapende hond. En dat alles met een subtiel en sensibel poëtisch gehalte van aanraakbaarheid en kwetsbaarheid.
Inge Braeckman